«حاشیه نشینی در مشهد دیگر معنایی ندارد زیرا در طرح جدید جامع مشهد این قسمت به شهر ملحق شده است.» این جمله بخشی از اظهارات چند روز قبل تقی‌زاده خامسی شهردار مشهد مقدس است که در حاشیه مراسم رونمایی از طرح جامع مشهد عنوان گردید. طرح جامع در سال 95 به شهرداری ابلاغ شده و تاکنون به دلایلی که نمی‌دانم چیست اجرایی نگردیده بود. اما الان به عنوان مرجعی قانونی می‌تواند مورد استناد قرار گیرد. البته ممکن است علی‌رغم مطالعات و اصلاحاتی که در آن صورت گرفته کماکان دارای اشکالاتی باشد اما به قول شهردار پایتخت معنوی ایران اسلامی عمده‌‌ترین فرصت آن این است که؛ « قانون را در شهر حاکم می‌کند و مسلماً قانون خراب بهتر از بی‌قانونی است.»
براساس آمار در کشور ما بیش از 7 میلیون حاشیه‌نشین وجود دارد که سهم مشهد از این آمار چیزی حدود یک هفتم، یعنی بیش از یک‌میلیون نفر است. تحلیلی ساده این ارقام یعنی این که مشهد بیشترین جمعیت حاشیه‌نشین کشور را دارد، امری که علاوه بر محرومیت و فقر با واژگان و عبارات دیگری از قبیل؛ وندالیسم، جرم، اعتیاد، مواد مخدر، تجاوز به عنف، فروش کودکان و ده‌ها واژه و عبارت دیگر از همین جنس که خاطر شریفتان را مکدر می‌کند عجین است. نکته حائز اهمیت این است که این اتفاق، فارغ از دلایل و مقصرانش، به‌هیچ‌وجه زیبنده شهری اسلامی خصوصاً در جوار مضجع شریف رضوی نیست. در سال‌های اخیر بحث حاشیه‌نشینی به‌کرات از سوی رسانه‌ها و مسئولان مطرح شده، ولی آن اقدام بایسته‌ای که بتواند این مسأله را ریشه‌کن کند صورت نگرفته است. خصوصاً وقتی به یاد آوریم مشهد شهر همه مردم ایران است که هر ساله با پذیرایی از میلیون ها زائر داخلی و خارجی به عنوان ویترینی در برابر دیدگان زائران و مجاوران قرار می‌گیرد.
از روزی که طرح جامع مشهد توسط شورای اسلامی و شهردار مشهد مقدس رونمایی شد با هم قرار بستیم که دیگر به حاشیه شهر موجود، حاشیه شهر نگوییم پس لطفاً شما هم نگویید! این قرار یعنی شهرداری حالا یک میلیون و 200 هزار نفر ساکنان این مناطق را جزیی از متن شهر دانسته و خود را ملزم به خدمت‌رسانی می‌کند. قطعاً همه می‌دانیم ابلاغ طرح جامع معجزه نمی‌کند ولی می‌تواند سرآغازی برای یک تحول بزرگ در مدیریت کلان‌شهر مشهد باشد.
وقتی قانون حاکم می‌گردد، سعی در تغییر نگرش مردم و مسئولان نسبت به حاشیه شهر و احتساب آن به عنوان متن شهر صورت می‌پذیرد و امید و زندگی به همه جای شهر تزریق می‌گردد به دنبالش زمینه‌های مناسبی برای ایجاد عدل در محیط شهری به وجود می‌آید که ماحصل آن رضایتمندی شهروندان، توسعه مشارکت های اجتماعی و شتاب به سوی تحقق پیشرفت شهر است.
شهرداری به دنبال ایجاد شهر هوشمند است. شهری که شهروندان را از دنیای تک بعدی شهر‌های سنتی به دنیای دو بعدی می‌برد، که دستاوردهای اطلاعات و ارتباطات دنیای اینترنتی است، شهری که ۲۴ ساعته امور شهری در آن جریان داشته و شهروندان می‌توانند از طریق فضای مجازی، در هر زمان و هر مکانی به اطلاعات و خدمات آموزشی، تجاری، رفاهی اداری و … خود دسترسی پیدا کنند. مسلماً یکی از لازمه‌های این امر ایجاد نگرش و نظام یکپارچه در مدیریت شهری است. امری که امید می‌رود با ابلاغ طرح جامع مسیرش هموارتر گردد. شهر هوشمند سخت‌افزار و نرم افزارش از طریق مدیریت یکپارچه، مبتنی بر فناوری و دارای سطحی متعادل و متوازن در تمامی نقاط شهر فراهم می‌گردد که نه حاشیه و حاشیه‌نشینی دارد، نه کم‌کاری و بی مسئولیتی. این شهر شهروند فعال دارد و شهرداری پاسخگو که تمامی مردم را با یک چشم م بیند و دیگر در آن بالا و پائین شهر معنایی ندارد.
*مدرس دانشگاه
